افراد زیادی وجود دارند که استعدادها و توانائی‌های بسیار دارند؛ اما نمی‌توانند در یک جمع به خوبی خود را معرفی کنند. یا آنچه را می‌دانند نمی‌توانند به گونه‌ای شایسته بر زبان بیاورند. آنها یک مشکل دارند، فن بیان مناسب ندارند.
اگر هزاران هنر داشته باشیم، تا زمانی که فن بیان مناسب نداشته و نتوانیم به خوبی سخن بگوئیم، نمی‌توانیم هنر خود را به دیگران نشان دهیم.
فن بیان چیست؟
فن بیان به مجموعه‌ای از مهارت‌های ارتباطی گفته می‌شود که در آن افراد با استفاده از کلمات، اعضای بدن و صدا به منظور انتقال اطلاعات و تأثیرگذاری بر دیگران از آن استفاده می‌کنند. به‌عبارت دیگر، فن بیان به هنر و مهارت انتقال افکار، احساسات و مفاهیم به گوش و ذهن شنوندگان و مخاطبان با استفاده از کلمات، صدا و اعضای بدن اطلاق می‌شود.
هنر سخنوری یا فن بیان در زمان‌های گذشته برای یادگیری و تمرین به کار می‌رفت و افراد برای بهبود خود در این زمینه، به دنبال مربیان ماهر در این حوزه می‌گشتند. اما امروزه با پیشرفت فناوری و تکنولوژی، افراد می‌توانند با استفاده از منابع آموزشی آنلاین، مثل ویدئوهای آموزشی و کتاب‌های الکترونیکی، مهارت‌های فن بیان را بهبود بخشند.
فن بیان شامل مجموعه‌ای از مهارت‌های ارتباطی است که با استفاده از آنها، فرد می‌تواند به بهترین شکل ممکن با مخاطب خود ارتباط برقرار کند، نظرات و اطلاعات خود را به بهترین شکل ارائه دهد و به شنونده کمک کند تا بهترین درک از موضوع را داشته باشد. فن بیان در موقعیت‌های مختلفی مانند سخنرانی‌های عمومی، مذاکرات، مصاحبه‌های کاری، و ارائه پروژه‌های تحصیلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در کل، فن بیان یک مهارت کلیدی برای موفقیت در بسیاری از زمینه‌های زندگی است و به کمک آن، فرد می‌تواند به بهترین شکل ممکن با شنوندگان و مخاطبان خود ارتباط برقرار کند و ایده‌ها و پیام‌هایش را به بهترین شکل به دیگران منتقل کند.
فن بیان در حقیقت همان توان سخن گفتن (در هر شرایط و زمان) است.
از کجا بفهمیم فن بیان خوبی داریم؟
برای ارزیابی فن بیان خود و بررسی اینکه آیا فن بیان خوب داریم یا خیر، می‌توانیم صدای خودمان را حین سخنرانی یا صحبت کردن ضبط کنیم. این کار به ما کمک می‌کند تا خودمان را از دیدگاه ناظر بیرونی ببینیم. وقتی به صدای خودمان گوش می‌دهیم، جزئیاتی مانند وضوح و قدرت صدا، سرعت حرف زدن و میزان استفاده از اصوات متنوع را در صحبت خود متوجه می‌شویم. این روش کمک می‌کند متوجه شویم در کدام جنبه‌ها ضعیف‌تر عمل می‌کنیم.
همچنین می‌توانیم از اطرافیان خود در این مورد سوال کنیم، بازخوردها و نظرات آنها می‌تواند نشان‌دهنده‌ی میزان کیفیت فن بیان ما باشد. دریافت بازخورد از افرادی که به صحبت‌های ما گوش می‌دهند، می‌تواند به ما اطلاعات مفیدی درباره نقاط ضعف و قوت‌مان بدهد.
چرا باید فن بیان‌مان را تقویت کنیم؟
فن بیان قوی و موثر شما را قادر می‌سازد که ارتباط بهتری با افراد برقرار کنید.
توانایی انتقال ایده‌ها، داستان‌ها و نظرات خود به صورت روان و قاطع داشته باشید.
می‌توانید تاثیر بیشتری بر مخاطبان خود داشته باشید و ارتباط عمیق‌تری برقرار کنید.
در محیط کار فن بیان موثر می‌تواند تاثیر قابل توجهی در موفقیت شغلی شما داشته باشد. توانایی ارائه پیشنهادات، ارتباط موثر با همکاران و مدیران، انتقال اطلاعات به صورت واضح و قاطع و تاثیرگذاری در تصمیم‌گیری‌ها، مهارت‌هایی هستند که باعث می‌شوند در محیط کار موفق‌تر باشید.
فن بیان خوب یکی از ویژگی‌های مهم رهبران موثر است. توانایی انتقال چشم‌انداز، الهام بخشی، رهنمودها و دستورات به صورت موثر، باعث می‌شود تا شما به عنوان رهبر توانایی بهتری در هدایت و الهام بخشیدن به تیم خود داشته باشید.
تسلط بر فن بیان به شما اعتماد به نفس بیشتری در شیوه بیان خود می‌دهد. وقتی که شما اطمینان دارید که می‌توانید به درستی و قاطع صحبت کنید، اعتماد به نفس شما در برقراری ارتباط با دیگران و بهبود روابط شخصیتان نیز تقویت می‌شود.
ویژگی‌های فن بیان مناسب
1-انتخاب کلمات
پیش از شروع هر گفتگویی، لازم است کلمات را انتخاب کنیم. در واقع یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که افراد در گفتگوهای خود تجربه می‌کنند این است که در انتخاب کلمات دچار چالش می‌شوند و همین باعث می‌شود فن بیان خوبی نداشته باشند. حقیقت این است که هر کلمه بار و معنای خاص خود را دارد. ما در یک موقعیت ممکن است انتخاب‌های متعدد داشته باشیم، اما برخی کلمات بهتر ودقیق‌تر منظور ما منتقل می‌کنند.
2-زمان و مکان گفتگو
همه ما این ضرب المثل را شنیده‌ایم” هر سخن جای و هر نکته مکانی دارد”. در واقع باید مراقب باشیم کلمات و سخنان خود را در زمان و مکان مناسب به کارببریم.
3- لحن بیان
سومین ویژگی فن بیان مناسب استفاده از لحن مناسب برای صحبت‌هایمان است. در واقع ما برای حرف زدن باید تن و لحن صدای خود را متناسب با موقعیت انتخاب کنیم. برای مثال یک درخواست زمانی محترمانه است که با کلمات و لحن محترمانه بیان شود.
کاربردهای فن بیان؛ چه افرادی به فن بیان نیاز دارند؟
- استفاده از فن بیان در سخنرانی و صحبت درجمع
- گویندگان و مجریان.
- مشاوران و روانشناسان
- وکیل‌ها برای دفاع ارائه دلایل (و البته قاضی) باید فن بیان قدرتمندی داشته باشند.
- همه افراد باید در هنگام مصاحبه یا معرفی خود در برنامه‌های مختلف، از فن بیان خوبی برخوردار باشند.
- در جلسات مصاحبه استخدام ، می‌تواند شانس موفقیت‌مان را زیادتر کند!
- هنگام انجام کارهای روزمره و صحبت کردن با دوستان، می‌تواند ابزاری قدرتمند در دستمان باشد!
- فن بیان برای گرفتن حق خود و جلوگیری از مورد ظلم واقع شدن، اهمیت دارد!
- فن بیان برای بیان احساسات خود به طور صحیح در زندگی مشترک کاربرد دارد.
چرا افراد فن بیان خوبی ندارند؟
به نظر شما چه دلایلی وجود دارد که ممکن است یک فرد فن بیان خوبی نداشته باشد؟ در اصل فن بیان یک مهارت است که فرد باید آن را یاد بگیرد.
عامل اصلی که سبب می‌شود تا برخی در داشتن فن بیان مناسب مشکل داشته باشند، اعتماد به نفس پایین آنها است
اهمیت دادن به قضاوت دیگران سبب می‌شود افراد نتوانند روی صحبت‌های خود به درستی تمرکز کنند.
گاهی اوقات نیز افرادی که در مورد مسئله ای آگاهی لازم ندارند، نمی‌توانند به خوبی آن را توضیح دهند و این مسئله می‌تواند روی فن بیان آنها تاثیر منفی بگذارد
خجالتی بودن یکی از عوامل موثر بر روی صحبت کردن است. اگر کمرو باشید نمی‌توانید خیلی از نظرات خود را بیان کنید و به همین علت فن بیان خوبی نیز نخواهید داشت، اما می‌توان با یادگیری مهارت‌های فن بیان به راحتی صحبتی زیبا و دلنشین داشت.
موثرترین تکنیک‌های تقویت فن بیان
برخی از افراد از کودکی فن بیان بسیار خوبی داشته‌اند. که یا به صورت ذاتی از این مهارت برخوردار بوده‌اند یا افرادی زیادی اطراف آنها، فن بیان خوب داشته‌اند.اما برخی دیگر به علت‌های متفاوت مثلا کمبود اعتماد به نفس یا آشنا نبودن با تکنیک‌های اعتماد به نفس، فن بیان خوبی ندارند و نمی‌توانند به خوبی صحبت کنند. اما جای نگرانی نیست تکنیک‌های زیادی برای تقویت فن بیان وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
1-شنونده خوبی باشیم.
در هر کاری استفاده از تجربه دیگران می‌تواند عامل موثری در تقویت آن کار یا مهارت باشد. در مورد فن بیان اگر می‌خواهیم گوینده خوبی باشیم، ابتدا باید شنونده خوبی باشیم و هنر گوش دادن را در خود تقویت کنیم. شنونده خوب بودن کمک می‌کند ار لحن و بیان دیگران نکات مفیدی را فرا بگیریم و در صورت لزوم از آن استفاده کنیم.
با شنیدن صحبت‌های دیگران دایره لغات ما بزرگ‌تر می‌شود. همچنین نکات مربوط به زبان بدن را در حین صحبت کردن سایرین فرا بگیریم.
2-واضح صحبت کنیم.
در خلال یک گفتگو آنچه بیش از همه اهمیت دارد، انتقال پیام به شنونده است. از این رو باید کاملا واضح صحبت کنیم، به گونه‌ای که مخاطب کاملا متوجه منظورمان شود.
صحبت کردن دو پهلو و با کنایه حرف زدن فقط زمینه سوءتفاهم بین طرفین را فراهم می‌کند و همچنین ممکن است دیگران از صحبت‌های ما سوء استفاده کنند. پس باید همان چیزی را که دقیقا در ذهنمان داریم، بیان کنیم. از لغات ساده و قابل فهم استفاده کنیم تا شنونده به سادگی متوجه منظور ما شود.
3-به تن صدا توجه کنیم.
افرادی که در سخنرانی موفق هستند و تن صدای خوبی دارند، معمولا روی صدای خود کار می‌کنند.
اگر سخنرانی در پیش دارید، بهتر است هر از گاهی جرعه‌ای آب ولرم بنوشید تا هم آب بدن کم نشود و هم گلویتان خشک نگردد. زمانی که شرایط مهیاست، آواز بخوانید. خواندن آواز در حمام باعث خوش صدا شدن و بهبود تن صدا می‌شود.
4-دایره لغات خود را افزایش دهیم.
همانطور که چند پاراگراف قبل گفته شد، شنونده خوبی بودن باعث می‌شود تا دایره لغات‌مان گسترش پیدا کند. می‌توانیم لغات مهم و جدیدی را که جذاب است در دفترچه‌ای یادداشت کرده و هر از چند گاهی از آنها در صحبت‌های خود استفاده کنیم. همچنین خوب است یادگیری مترادف یا متضاد کلمات و ارتباط بین آنها را نیز یاد بگیریم، در این صورت واژه‌ها را اشتباها به کار نمی‌گیریم.
5-حذف تکیه کلام‌ها
تکیه کلام‌ها در اصل کلمات یا عبارتی هستند که زیاد از آنها در کلام خود استفاده می‌کنیم. بهتر است آنها را از صحبت‌های خود حذف کنیم. البته نه همه آنها را، بلکه باید سعی کنیم از تکیه کلام‌ها هوشمندانه استفاده کنیم.
برای اینکه متوجه شویم چه تکیه کلام‌هایی در صحبت‌هایمان استفاده می‌کنیم، کافی است گاهی مواقع صدای خود را ضبط کنیم تا متوجه تکیه‌کلام‌های خود شویم. در این صورت می‌توانیم تعداد دفعات استفاده از تکیه کلام‌ها را کمتر کنیم و فن بیان بهتری داشته باشیم.
6-استفاده از زبان بدن
هنگام صحبت کردن استفاده از زبان بدن در تکنیک‌های فن بیان نیز بسیار مهم است. باید از زبان بدن به طرز هوشمندانه‌ای استفاده کنیم. زبان بدن موجب می‌شود تا صحبت‌های ما موثرتر واقع شود. البته بهتر است برای تسلط به زبان بدن، آن را نیز تمرین کنیم، تا صحبت‌های ما با زبان بدن‌مان هماهنگ باشد، در غیر اینصورت از نظر مخاطب فرد مطمئی نخواهیم بود.
7-داستان بگوئیم.
آدم‌ها عاشق شنیدن داستان هستند. داستان گفتن دو خاصیت دارد، اول اینکه صحبت‌های ما خسته کننده نخواهد بود، به خصوص در سخنرانی‌های طولانی. دوم اینکه می‌توان بعضی از مفاهیم عمیق را در قالب داستان به مخاطب ارائه کرد. این‌گونه مخاطب مفهوم سخنان‌مان را بهتر درک می‌کند.
8-از آواهای نامفهوم استفاده نکنیم.
گاهی مواقع اتفاق افتاده که بین صحبت‌های خود از واژه‌های نامفهوم مانند آآآآ و موارد این چنین استفاده کنیم. این الفاظ واقعا ناخوشایند هستند و معمولا زمانی از آنها استفاده می‌کنیم که نمی‌دانیم چه بگوئیم و کلام به طور کامل در ذهن و زبان‌مان منعقد نشده است.
زمانی که این مشکل رخ داد به جای استفاده از الفاظ نامفهوم بهتر است سکوت کنیم.. سکوت علاوه بر اینکه توجه مخاطب را جلب می‌کند، نشان دهنده این است که روی سخنرانی تمرکز کافی داریم.
9-با اطمینان صحبت کنیم.
هنگامی که می‌خواهیم درباره موضعی صحبت کنیم باید از قبل درباره آن موضوع مطالعه و اطلاع کافی داشته باشیم تا هنگام صحبت کردن از کلام خود اطمینان کامل داشته باشیم. اگر شل و بی‌هدف صحبت کنیم و اعتماد به نفس کافی در صحبت‌هایمان نداشته باشیم، دیگران به سادگی متوجه عدم تسلط ما به موضوع خواهند شد و رغبتی برای شنیدن نخواهند داشت.
مثلا زمانی که از ما سوال می‌پرسند بهتر است قاطعانه پاسخ آنها را بدهیم. اگر منبع اطلاعاتی قوی درباره صحبت‌های خود داریم راحت می‌توانیم به این منابع استناد کنیم.
10-یکنواخت صحبت نکنیم.
گاهی با یک ریتم یکنواخت از ابتدا تا انتهای سخنرانی صحبت می‌کنیم. برای اینکه صحبت‌هایمان حالت یکنواخت نداشته باشد بهتر است تن صدای خود را تغییر دهیم. گاهی آرام صحبت کنیم و گاهی بلند صحبت کنیم. یا اینکه نحوه صحبت کردن خود را عوض کنیم. این اقدامات موجب جلب توجه مخاطبین می‌شود.
11-برای صحبت‌هایمان چارچوب داشته باشیم.
زمانی که حین صحبت کردن از این شاخه به آن شاخه می‌شویم باعث می‌شود مخاطب سردرگم شده و نتواند با صحبت‌های ما ارتباط برقرار کند. بهتر است برای خود مشخص کنیم از کجا صحبت‌هایمان را شروع کنیم و به کجا برویم. وقتی برای صحبت‌هایمان چارچوب داشته باشیم فراموش نمی‌کنیم چه چیز می‌خواستیم بگوئیم. همچنین در این راستا بهتر است نکات مهم سخنرانی خود را درون یک کاغذ یادداشت کنیم تا رشته کلام از دستمان نرود.
12-شمرده صحبت کنیم.
یکی از تکنیک‌های مهم برای بهبود فن بیان، این است که شمرده صحبت کنیم. اگر سایر تکنیک‌ها را به کار ببریم اما شمرده صحبت نکنیم، مخاطب متوجه نمی‌شود چه می‌گوئیم.
بهتر است آرام و شمرده صحبت کنیم. همچنین وقتی شمرده صحبت می‌کنیم این فرصت را داریم که روی صحبت‌های خود تمرکز کرده و روی صحبت‌ها فکر کنیم.
13- اعتماد به نفس داشته باشیم.
هنگامی که صحبت می‌کنیم، باید اعتماد به نفس داشته باشیم و ترس را از خود دور کنیم. برای اینکه نشان دهیم اعتماد به نفس کافی داریم باید ارتباط چشمی خود را با مخاطب حفظ کنیم، با قاطعیت صحبت کنیم و لبخند بزنیم.
14-ترس را از خود دور کنیم.
یکی از تکنیک‌های فن بیان این است که ترس را از خود دور کنیم. ترس برخی مواقع مانع از انجام درست کارها از جمله صحبت کردن می‌شود.
شرایط معمولاً بهتر از آنچه ما فکر می‌کنیم پیش می‌رود. زیرا هنگامی‌که درگیر سخنرانی و بحث در مورد موضوع می‌شویم کاملاً ترس خود را فراموش می‌کنیم پس از قبل شروع نترسیم.
15-تغییر طرز فکر درباره فن بیان
تغییر طرز فکر در فن بیان، به معنای تغییر نگرش ما نسبت به فن بیان و شیوه ارتباط با شنوندگان و مخاطبان است. با تغییر طرز فکر، شما می‌توانید از یک شخص با مهارت‌های بیان متوسط، به یک سخنران قدرتمند تبدیل شوید.
برای تغییر طرز فکر در فن بیان، ابتدا باید به این موضوع پرداخته شود که فن بیان یک هنر و مهارت است که قابل یادگیری و تقویت است. به عبارت دیگر، هیچ کس به طور طبیعی با مهارت‌های فن بیان بدنیا نمی‌آید، بلکه این مهارت‌ها با تمرین و تلاش قابل یادگیری هستند.
